TRAVMATİK BİR OLAY SONRASI PSİKOLOJİK İLK YARDIM

Psikolojik travmada ilk yadım

1. Stres yaşayan kişiyi rahatlatıp, teselli edin.
2. Kişiyi medya, olayı izleyen diğer insanlar, duyarsız meslektaşlar ve acil servis ekibi de dahil olmak üzere daha fazla tehlike ve stres yaratan kişi ve durumlardan uzaklaştırın.
3. Acil fiziksel ihtiyaçlarını karşılayın ve pratik yardım sağlayın.
4. Destekleyici arkadaşlarına, ailesine ve diğer sosyal destek kaynaklarına ulaşmasına yardım edin.
5. Kişi yaşadıkları hakkında konuşmak istiyorsa, onu aktif ve destekleyici bir şekilde dinleyin. Konuşmak istemeyenlere ise saygı gösterin.
6. Kişiye olayla ilgili bilgi sağlayın. (Ne oldu, kimler etkilendi, olaydan etkilenen kişilerinin durumunun ciddiyeti nedir, şu anda neredeler, gibi soruları yanıtlayın.)
7. Dış dünya ile bağlantısını arttırın – hedefe yönelmesi için teşvik edin, yapması gereken işleri üstesinden gelebileceği şekilde küçük parçalara bölün, rutin hayatına dönmesi için teşvik edin. Ancak, doğal iyileşme sürecini sekteye uğratabilecek şekilde ağır bir iş yükü altına girmemesi ve  çok zahmetli işlere kalkışmaması ve uzun saatler boyunca çalışmaması konusunda uyarın.
8. Yardım kaynaklarına ve yürütülen destek programlarına erişimini sağlayın. Profesyonel danışmanlık ve travma müdahale hizmetlerine erişimini sağlayın.
9. Başa çıkma davranışları ve doğal iyileşme de dahil olmak üzere, travma durumunda verilen genel tepkiler hakkında bilgilendirin.
10. Memnuniyetinizi ifade edin. Küçük bir ilgi belirtisi büyük farklar yaratabilir.

Stresli Bir İş Sırasında Çalışma Arkadaşlarını Desteklemek

• Düzenli temas halinde kalın.
• Ailesi ve arkadaşlarıyla yakın ilişkide olması için teşvik edin ve yardımcı olun.
• Liderler öz-bakım konusunda örnek olmalıdır.
• Herhangi bir eleştiri yaparken eleştirinin tonuna ve zamanlamasına dikkat edin. Savunmalar etkisiz ve hassasiyet yüksek olabilir.
• Kişiler stresli bir görev sonrasında ofise dönmeden önce, eğer uygunsa, onları “serbest zaman” uygulamasına teşvik edin.
• Teşekkür edin, takdir edin ve onaylayın.

Öz-Bakım  Konusunda İpuçları

• Yaşadığınız şeyleri kabul edin.
• Mümkün olduğu yerlerde rutine uyun.
• Olanları çalışma arkadaşlarınızla, partnerinizle ya da güvendiğiniz bir arkadaşınızla konuşun.
• Konuşmak istemediğinizde hissettiklerinizi yazmak yardımcı olabilir.
• Arkadaşlarınıza ve ailenize zaman ayırın.
• Düşünmek için zaman ayırın.
• Sizi güldürecek şeyler bulun.
• Alkol, tütün, kafein ve diğer uyuşturucu maddelerden uzak durun.
• İhtiyacınız olduğunda yardım ve destek isteyin.
• Sessiz zaman oluşturun: meditasyon yapın, dua edin, müzik dinleyin.
• Yeterince dinlenin.
• Egzersiz yapın.
• Sağlıklı ve düzenli beslenin. 

Stresli Bir İş Öncesinde Çalışma Arkadaşlarını Bilgilendirme 

• İşin duygusal ve fiziksel olarak neler içerdiğini açıkça belirtin.
• İletişim halinde kalabilmek için gerekli düzenlemeleri yapın.
• Öz-bakımlarına dikkat etmeleri yönünde teşvik edin. Uyku, su, yemek, egzersiz gibi fiziksel ihtiyaçların dikkate alınması önemlidir.
• Acil durum çalışanlarında yoğun psikolojik stresin yaygın olduğunu vurgulayın. Önemli olan bu sıkıntı ile nasıl başa çıkıldığı dır.
• Gerçekten önemsediğinizi iletin ve gerçekten önemseyin.
• Meslektaşınızın güncel iletişim bilgilerine (acil durumda ilk aranacak kişi de dahil olmak üzere) sahip olduğunuzdan emin olun.

Meslektaşınız da Dikkat Edilmesi Gereken İşaretler

• Alışılmadık davranışlarda bulunmak (tam olarak kendisi gibi olmamak)
• İçine kapanmak ve sessizleşmek
• Ya da tam tersi sürekli olay hakkında konuşmak
• Alışılmadık bir biçimde asabi ya da öfkeli olmak
• Suçluluk veya kafa karışıklığı hislerinden bahsetmek
•  Daha fazla risk almak ve daha fazla kaza yapmak
• Alışılmadık bir şekilde sıklıkla hasta olmak, işe geç kalmak ve teslim tarihlerini kaçırmak
• Ya da tam tersi biçimde işi takıntı haline getirmek
• İlgi ya da konsantrasyon eksikliği göstermek
• Alkol, sigara ve/veya uyuşturucu maddeleri kötüye kullanmak

Risk Faktörleri

• Kontrolü kaybetme hissi
• Hayatının tehdit altında olduğu hissi
• Başkaları tarafından suçlandığı hissi
• Utanma hissi
• Önemli derecede stres faktörüne maruz kalma
• Geçmiş travmalar ya da kişisel kayıplar
• Zayıf sosyal destek
• Alkol ve madde kötüye kullanımı
• Medya ve gözlemciler tarafından yakın inceleme
• Mağdurla özdeşleşme

Travmanın Etkisi Yayılabilir: Etkilenmiş Olabilecek Diğer Kişileri de Dikkate Alın.

• Olay yerinde bulunmuş, olaya tanıklık etmiş ve en kötü deneyimi yaşamış kişiler
• Olay yerinde bulunan destek personeli- tercümanlar, şoförler ve diğerleri
• Ofiste olayın raporlarıyla ilgilenen diğer personel
• ‘Sorumlu’ rolündeki diğer personel – takım liderleri, süpervizörler, vb.
• Geniş sosyal destek ağındaki bireyler – aile, arkadaşlar, iş arkadaşları
• Kurumun bakmakla yükümlü olabileceği diğer kişiler

Akut Travmatik Stresin Yaygın Semptomları

• Çok hızlı düşünce akışı
• Olayla ilgili üzüntü verici düşünceler ve rüyalar
• Travma ile ilgili anıları hatırlatan uyaranların sebep olduğu üzüntü hissi
• Olumsuz fiziksel tepkiler – hızlı kalp atışı, mide bulantısı, terleme, baş dönmesi
• Uyku bozuklukları
• Huzursuzluk ya da öfke patlamaları
• Konsantrasyon güçlüğü
• Gergin ve diken üstünde hissetme ya da beklenmedik bir durum anında hemen irkilme
• Muhakeme yeteneğinde bozulma

İyi Bir Dinleyicinin Yapması ve Yapmaması Gerekenler

• Aktif bir şekilde dinleyin.
• Dikkatinizi dinlediğiniz kişiye verin.
• Açık uçlu sorular sorun.
• Konuşulanları kendi sözcüklerinizle ifade edin.
• Konuşulanları özetleyin.
• Konuşmak için yer belirleyin, zaman ayırın.
• Beden dilini kullanın.
• Sessizlik durumunda zaman tanıyın.
• Birini konuşmaya zorlamayın.
• Sorguya çekmeyin.
• Kendi yaşadıklarınızdan örnekle cevap vermeyin.
• ‘Daha kötü olabilirdi’ demeyin.
• Yersiz espri yapmayın.
• Suçlayıcı ya da yargılayıcı olmayın.

Bu yazı UNICEF tarafından hazırlanmıştır.