DÜNYACA ÜNLÜ HEREKE HALISI HAKKINDA BİLGİ

Hereke Halısı’nın doğuşu…
     Tarihi Osmanlı Sarayları’na dayanan Hereke Halı Fabrikası 1843 yılında İzmit Körfezi’ndeki Hereke’de ‘Hereke Fabrika-i Humayun’ adı ile kuruldu. Fabrika ürünlerindeki kalitenin piyasada kabul görmesi sonucu 1846'da Hereke markası tescil ettirilerek koruma altına alındı. Sultan Abdülmecid'in Dolmabahçe Sarayı'nı dünyanın en iyi halılarıyla döşeme fikri üzerine, 1891 yılında halı üretimine geçildi. Dolmabahçe Sarayı'nda bulunan Hereke halıları bu atölyede ve Hereke'deki fabrikada dokunan halılardır. Bu halılar sadece saray için dokunmuş, bu desen ve halıların başka bir yerde kullanımı yasaklanmıştır.
    Türkiye'de 1923 yılında Cumhuriyet kurulmasının ardından lüks halı üretimi savurganlık olarak görüldü ve 1950'li yıllara kadar bu düşünce ile Hereke halısı üretimi ihmal edildi. 1950'li yıllarda usta dokumacıların katkılarıyla Hereke halı dokumacılığı bir sanat kolu olarak tekrar değer kazandı. Tamamı el dokuması olan halılar günümüzde işçiliği ve sanat değeriyle kabul görmektedir.
     Fabrika, Cumhuriyetin kurulmasının ardından 1925'te Maliye Bakanlığı'na, 1933 yılında Sümerbank'a devredildi. 1995 yılında Sümerbank'ın özelleştirilme çalışmaları sırasında TBMM Milli Saraylar Dairesi Başkanlığı'na devredildi. Fabrika, hâlen TBMM Millî Saraylar'a bağlı olarak müze-fabrika şeklinde halı ve kumaş üretimine devam etmektedir.

Hereke’de halıcılık ne zaman ve nasıl başlamıştır?
Bu ürün 1843 yılında Sultan Abdülmecit Han tarafından sarayların dekorasyonu için üretilmeye başlanmıştır. Topkapı Sarayı’ndan Dolmabahçe Sarayı’na geçildiği dönemde daha etnik bir yaşam düzeni olduğu için yerde oturma düzeninden, Dolmabahçe sarayına yani daha modernize edilmiş bir düzene geçiliyor. Dolayısıyla masada ve koltukta oturma düzenine geçiyorsunuz ve masa düzeni ile birlikte de dokumacılığa ve halıya ihtiyaç duyuyorlar. Ve bu sebeple halk içerisinden özenle ve sabırla üretebilecek nitelikteki bayanlar toplanıp Hereke’ de üretim başlıyor. Üretimin Hereke de başlamasının en başlıca sebebi ise İstanbul’a yakın olması ile beraber yaşayan halkın içerisinden istihdam edebilecekleri kişilerin olmasıdır.

Makine üretimi ile aradaki fark :
Makine halısında şöyle bir sıkıntı var. Kullanılan malzemenin özelliği ağırlıklı sentetik bir malzeme. Sanatsal hiçbir değeri de yok. 5-10 dakika içinde fotokopi gibi üretilmiş bir ürün. malzeme iyi olmadığından bulunduğunuz kapalı alanda nefes aldığınız için sağlık açısından da oldukça zararlı havaları da solumuş olursunuz..

Herekeliler için bir zamanlar Hereke halısı geçim kaynağıydı, ancak şimdi sanayi kuruluşları daha ön plana çıktı. Tabii insanlar da geçim sağlama derdindeler, o yüzden Hereke halısına fazla sahip çıkılmıyor. Bu sadece Hereke Halkı için geçerli değil. Biz toplum olarak değerlerimize sahip çıkamıyoruz. Hereke halısı bilinir, ancak Hereke nerededir pek bilinmez. Bu arada, son zamanlarda Hereke halısı ismi sıkça kullanılmaktadır. Örneğin; Kapalıçarşı dizisinde bazı farklılıklar olsa da halıcılık ve Hereke ön plandaydı, Çocuklar Duymasın dizisinde ev arayan Havuç’un bulduğu ev Hereke’de çıktı, Cem Yılmaz’ın oynadığı Gora filminde uzaya giderken sırtında Hereke Halısı vardı ve mesleği Halıcıydı. Son günlerde ise Göç Zamanı adlı dizide Talat Bulut bir Hereke halısı sevdalısı ve Vahide Perçin ise bir Halı dokumacısını canlandırıyorlar.

HALILAR EN AZ 100 YIL KULLANILIYOR

Hereke halısı ömür boyu kullanılabilecek bir ürün. 100 yıl geçmiş hala deforme olmamış halılar var.  Tabii kullanım şartları çok önemli. Kullanılan temizlik malzemesi çok önemli; beyaz sabun ya da arap sabunuyla ve soğuk suyla temizlenmesi gerek. Farklı kimyasallar kullanıldığında yıpranma olacaktır.  Şöyle ki; Hereke Halısı kullandıkça güzelleşiyor.